شناسایی و مطالعه آفات مهم سوزنی برگان در اکوسیستم ها و فضای سبز شهر تهران

این بررسی طی سالهای 1376 تا 1381 روی درختان سوزنی برگ کاشته شده در فضاهای سبز، جنگلکاریها و کمربندهای سبز اطراف تهران انجام گردیده است. برای انجام این کار از ابتدا تا پایان فصل رویش، از پارکها، لچکیها، وسط رفیوژها، میادین و حاشیه خیابانها و پارکهای جنگلی نظیر پارک جنگلی لویزان، شیان، سوهانک، غزال، آبعلی ، باغ گیاه شناسی ملی ایران، پارک پردیسان، آزادگان، جنگلکاریهای اطراف حرم مطهر حضرت امام (ره)، طرح جنات در حاشیه اتوبان تهران-قم، پارک جنگلی چیتگر و پارک 1000 هکتاری ورد آورد بازدید و وضعیت آفات هر یک از درختان سوزنی برگ در مناطق مورد مطالعه به ترتیب ثبت و یادداشت‌برداری گردید. جهت نمونه برداری مستقیم، از روی گونه‌های مختلف سوزنی برگ هر کدام 2 درخت انتخاب و در طول فصل رویش در چهار جهت جغرافیائی نمونه‌برداری بعمل آمده و پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، وضعیت زیستی و مراحل مختلف زندگی هر یک از آفات مشخص گردید. نمونه‌های جمع‌آوری شده به روشهای معمول آماده سازی و نسبت به شناسائی آنها اقدام گردید. در این ارتباط تعداد 10 گونه حشره بعنوان آفات مهم و درجه اول مشخص گردید که عبارتند از:
1- سپردار کاجLeucaspis pusilla Loew. (Hom.: Diaspididae): این حشره یکی از مهمترین آفات درختان کاج که تقریباً روی تمام گونه ها و واریته‌های کاج مشاهده می‌شود، می‌باشد. این آفت در تراکم بالا موجب زرد شدن، خشکیدن سوزنها و نهایتاً سرشاخة درختان کاج می‌شد. در پارک جنگلی چیتگر و نقاط مشابه از اواسط خرداد تا اواخر آبانماه کلیة مراحل زندگی آفت را می‌توان بر روی درختان کاج مشاهده نمود(امید، 1374). در مناطقی مانند پارکهای جنگلی و جنگلکاریها که درختان کاج با تراکم زیاد و بصورت مجتمع کاشته ‌شده‌اند لاروها شانس زیادی برای انتقال افقی به درختان مجاور بوسیله باد دارند و بهمین علت تراکم آفت در این مناطق در مقایسه با بوستانها و حاشیة خیابانها که درختان کاج بصورت پراکنده و منفرد می‌باشند بسیار بیشتر است (میربادین، 1372).
2- Hom.: Lachnidae)) Eulachnus tuberculostemmatas Theobald.: شته مذکور حشره‌ای است کوچک که بصورت دستجمعی روی سوزنها و غنچه‌های کاج فعالیت دارد. این گونه از روی درختان کاج در نهالستانها، بوستانها و پارکهای جنگلی اطراف تهران جمع آوری شد.
3-  Eulachnus rileyi William
4- Schizolachnus pineti Fabricius
5- سوسک پوستخوار کاج Orthotomicus erosus Woll. (Col.: Scolytidae): میزبان این آفت منحصراً درختان کاج می‌باشد. سوسک پوستخوار کاج در استانهای مرکزی، فارس و شمال ایران نیز انتشار داشته و اهمیت اقتصادی آن بسیار زیاد است. بر خلاف سایر پوستخواران، این آفت به درختان سالم و شاداب حمله و موجب خشک شدن آنها می‌شود.
6- شپشک آرد آلود ساحلی Pseudococcus maritimus Ehrh. (Hom.: Pseudococcidae): در فضاهای سبز شهر تهران این آفت به انواع سروها نظیر سروشیرازی، زربین، سرولاوسون، سرو خمره ای، سرو تبری و نیز انواع کاج حمله می کند. پوره‌ها و حشرات کامل معمولاً در اطراف برگ، دمبرگ و ساقه‌های نازک گیاهان یکساله و یا چند ساله زندگی و با خرطوم خود از شیرة گیاه تغذیه و باعث پژمردگی و ضعف گیاه، ریزش برگها و در نتیجه خشک شدن گیاهان می‌شوند (محمدی، 1380).
7- شته سرو تبری (Hom.: Lachnidae) Cinara cupressi Buckton.: این آفت شته مذکور روی برگها و شاخه‌های نازک درختان سرو تبریL.) Franco ) Platycladus orientalis  بطور دستجمعی زندگی و از شیرۀ نباتی تغذیه می کند. در نتیجه گیاه بسیار ضعیف شده و در اکثر موارد منجر به خشکیدگی قسمتهای درونی گیاه میزبان می‌شود. عسلک و ترشحات چسبناک شته سبب می‌شود که در اوایل و اواخر فصل زنبورهای خرمائی، مورچه ها و زنبورهای معمولی بطرف درختان سرو تبری جلب شوند. این حشره علاوه بر سرو تبری به کامسپاریس و سایر سروها حمله نموده و اهمیت اقتصادی آن در فضاهای سبز شهری بسیار زیاد می باشد.
8- شته سدروس Cinara cedri Mimeur. (Hom.: Aphididae): حشره بصورت کلنی در قسمتهای زیرین جوانه ها و شاخه های نازک زندگی و از شیرة درختان سدروس تغذیه می نماید. آفت با تراکم زیاد در دو فصل از سال (بهار و پائیز) روی درختان سدروس مشاهده و باعث ضعف شدید گیاه و خشک شدن سرشاخه ها می شود.
9- سوسک پوستخوار ریز سرو و سایر سوزنی برگان(Col.: Scolytidae) .Phloeosinus bicolor Brulle: این حشره تا چند سال قبل اهمیت چندانی در اکوسیستمها و فضاهای سبز شهری نداشت. در سالهای اخیر در منطقة 20 شهرداری (منطقه شهر ری و نواحی اطراف) بشدت گسترش یافته و خسارت شدیدی به سوزنی برگان منطقه بویژه درختان موجود در خزانه وارد نموده و اهمیت نسبتاً زیادی در فضاهای سبز شهری پیدا کرده است.
10- کنة دو نقطه‌ای Tetranychus urticae Koch. (Acar.: Tetranychidae): در سطح شهر تهران آفت بویژه در خیابانهای پرتردد و ایستگاه‌های اتوبوس خیلی زیاد مشاهده می شود و کنه‌ها در فصل تابستان روی سوزنی برگانی نظیر کامسپاریس، سرو شیرازی و زربین صد درصد پشت برگها را فرا گرفته و امکان هر گونه تنفس را از درخت سلب می‌کنند. ساختار جمعیتی آفت بکمک درجه حرارت بالا و در شرایط آب و هوای خشک تهران تقویت می‌شود.
نکتة مهم و قابل توجه در امر توسعة فضاهای سبز شهری و کشت سوزنی برگان آن است که برخی از آفات مهم درختان کاج و نوئل نظیر پروانة جوانه خوار کاجRhyacionia buoliana Schiff.))، .شپشک سپردار نوئل Schrank.) (Nuculaspis abieti وکنه نوئل Oligonychus ununguis Jacobi.))در حال حاضر در شمال کشور انتشار داشته و دراکوسیستمها و فضای سبز شهر تهران حالت قرنطینه‌ای دارند. برای جلوگیری از ورود چنین آفاتی به این مناطق از انتقال نهالهای خریداری شده از شمال کشور جلوگیری و در صورت اجبار و نیاز، اقدامات احتیاطی و لازم در زمینة آفات قرنطینه ای اعمال گردد تا مانع از ورود آنها به اکوسیستم شهر تهران و سایر شهرها گردد.