تحلیل رفتاری تفرجگران پارک جنگلی النگدره با تأکید بر ایجاد آتش و مصرف واریزه‌های درشت چوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، دانشیار جنگلداری، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران پست الکترونیک: moayeri@gau.ac.ir

2 پژوهشگر توسعه روستایی و مسائل اجتماعی کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران.

10.22092/ijfrpr.2024.366519.1635

چکیده

سابقه و هدف: رفتار گردشگران به عنوان یک شاخص کلیدی در مدیریت پارک­های جنگلی نقش تعیین­کننده­ای در پایداری اکوتوریسم همگام با طبیعت دارد. واکنش­های رفتاری متعددی از گردشگران باعث اثرات و پیامدهای منفی در طبیعت می­شوند. یکی از مهم­ترین رفتارهای مخرب انسانی در پارک­های جنگلی، ایجاد و توسعه آتش است. بنابراین بررسی رفتارهای گردشگران در ایجاد آتش در جنگل به دلایل مختلف و اثرات ناشی از آن می­تواند در برنامه­ریزی­ها و سیاست­گذاری­های حفاظتی پارک­های جنگلی ضرورت پیدا کند. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف شناسایی و تحلیل رفتاری تفرجگران پارک جنگلی النگدره با تأکید بر ایجاد آتش و مصرف واریزه­های درشت چوبی در شهرستان گرگان انجام شد. 
مواد و روش­ها: تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی بوده که به شیوۀ پیمایشی صورت پذیرفت. جامعه آماری شامل کلیۀ گردشگران مراجعه­کننده به پارک جنگلی النگدره بودند که با استفاده از واریزه­های چوبی اقدام به ایجاد آتش نمودند. 305 نفر به عنوان تعداد نمونه به شیوۀ تصادفی انتخاب شدند. پرسشنامۀ محقق­ساخت ابزار اصلی سنجش تحقیق بود. به طوری که رفتار گردشگران در چهار بخش حفاظتی، مسئولیت­پذیری، مدیریتی و زیبایی­شناختی نسبت به ایجاد آتش با 27 گویه و دلایل ایجاد آتش تفرجگران نیز با 9 گویه از طریق طیف پنج­ گزینه­ای لیکرت (خیلی­مخالفم با ارزش عددی 1، مخالفم با ارزش عددی 2، تا حدودی موافقم با ارزش عددی 3، موافقم با ارزش عددی 4 و خیلی­موافقم با ارزش عددی 5) مورد ارزیابی قرار گرفت. گویه­ها و مؤلفه­های تحقیق بر اساس اسناد طرح پارک جنگلی مورد مطالعه و 25 مصاحبه فردی با کارشناسان و سازمان­های مردم­نهاد زیست­محیطی استخراج شد. روایی پرسشنامه در ابتدا به شیوۀ محتوایی و صوری انجام شد. ضمن این که از دو شاخص روایی همگرا (AVE) و روایی واگرا (DV) از طریق معیار فورنل- لارکر برای تأیید روایی ابزار سنجش تحقیق استفاده شد. برای تعیین میزان پایایی نیز از سه شاخص ضریب آلفای کرونباخ، پایایی همگون و پایایی ترکیبی (CR) بهره گرفته شد. در مطالعه حاضر نتایج توصیفی با استفاده از نرم­افزار SPSS26 استخراج و به منظور مدل­سازی معادلات ساختاری از نرم­افزار Smart PLS3 بهره گرفته شد.  
نتایج و یافته­ها: نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داد، تمایل به ایجاد آتش در پارک جنگلی مورد مطالعه توسط 1/54 درصد از گردشگران متوسط رو به زیاد به دست آمد. 8/55 درصد از آن­ها رفتار حفاظتی مناسبی نسبت به ایجاد آتش در پارک جنگلی مورد مطالعه داشتند. به طوری که سطح رفتارهای مسئولیت­پذیری، مدیریتی و زیبایی­شناختی در حد ضعیف بود. مقادیر به دست آمده از R2 در مدل­سازی معادلات ساختاری نشان داد که ابعاد رفتاری گردشگران در پارک جنگلی، 1/75 درصد از واکنش­های رفتاری ایجاد آتش در جنگل را پیش­بینی کردند. یافته­ها حاکی از آن است که، ضریب مسیرهای مشخص شده در مدل معادلات ساختاری معنی­دار بوده و مقادیر t به دست آمدۀ بیشتر از 96/1 نشان­دهندۀ برازش مناسب مدل در واکنش­های رفتاری گردشگران در ایجاد آتش در پارک جنگلی النگدره می­باشد. بر این اساس قوی­ترین روابط به رفتار حفاظتی در ایجاد آتش (010/0= ρ، 786/0- =β و 585/2=t) و ضعیف­ترین آن نیز به رفتار ترجیح زیبایی­شناختی به ایجاد آتش (010/0= ρ، 162/0- =β و 585/2=t) نسبت به واکنش­های رفتاری ایجاد آتش  گردشگران در پارک جنگلی تعلق گرفت.
نتیجه­گیری: با توجه به اثرات و پیامدهای تخریبی ایجاد آتش توسط گردشگران در پارک­های جنگلی، تغییر در رفتار انسان­ها و سیستم مدیریتی همگام با طبیعت، می­توان رفتارهای مسئولانه و حفاظتی زیست­محیطی را در بین شهروندان بهبود بخشید. نتایج این مطالعه می­تواند به برنامه­ریزی و سیاست­گذاری مبتنی بر رفتار گردشگران، مدیران و مجریان پارک­های جنگلی در پیشگیری، آگاهی­بخشی و کاهش تأثیرات مضر تفرجگران بر محیط طبیعی جنگلی یاری رساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Behavioral Analyzing of Alangdareh forest park visitors with emphasis on fire making and large wooden debris consumption

نویسندگان [English]

  • Mohammadhadi Moayeri 1
  • mohammadreza shahraki 2
1 Associate Prof. of Forestry, Faculty of Forestry Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
2 Researcher of rural development and social issues in the field of agriculture and natural resources, Gorgan, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecotourism
  • Tourist
  • Wood Consumption
  • Forest destruction
  • Environmental behavior
تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1403

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 03 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 29 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار