تهیه نقشه حساسیت به آتش‌سوزی در شهرستان آستارا با بهره‌گیری از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و مدل فراوانی نسبی (FR)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، esmaliouri@uma.ac.ir

2 دانش‌آموخته دکتری آبخیزداری، گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

3 استادیار، گروه جنگل، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران

10.22092/ijfrpr.2024.364802.1613

چکیده

سابقه و هدف: یکی از خطراتی که در دهه‌های اخیر منابع طبیعی را به‌طور جدی تهدید می‌کند، وقوع آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی در مناطق جنگلی است. این آتش‌سوزی‌ها علاوه بر خسارات مستقیم جانی و مالی، با کاهش تراکم پوشش گیاهی به‌صورت غیرمستقیم منجر به تخریب منابع طبیعی و پیامدهای منفی در سطح حوزه‌های آبخیز می‌شود.
مواد و روش‌ها: تهیه نقشه حساسیت به آتش‌سوزی می‌تواند در تعیین نقاط بحرانی و مقابله با این خطر طبیعی بسیار کارآمد باشد، که برای این منظور در این تحقیق از کارایی سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش‌های تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و فراوانی نسبی (FR) در جنگل‌های هیرکانی شهرستان آستارا با مساحت 42 هزار هکتار در غرب استان گیلان استفاده شد. این شهرستان با میانگین بلند مدت 650 میلی‌متر بارندگی و 1/13 درجه سانتی‌گراد حرارت دارای اقلیم مرطوب می‌باشد. در روش AHP و FR با اعمال وزن‌های به‌دست آمده به‌ترتیب با استفاده از پرسش‌نامه و 70 درصد نقاط آتش‌سوزی مشاهداتی بر روی معیارهای مطالعاتی، نقشه وزنی محاسبه شد. با ترکیب این نقشه‌ها با یکدیگر، نقشه حساسیت به آتش‌سوزی در هر دو روش تهیه و در پنج کلاس با حساسیت بسیار کم تا بسیار بالا طبقه‌بندی شد. به‌منظور تعیین صحت نتایج از  نقشه 30 درصد نقاط آتش‌سوزی و منحنی ROC استفاده شد.
نتایج و یافته‌ها: در روش AHP ارزش ضریب ناسازگاری (CI)  کمتر از 1/0 به‌دست آمد که نشان دهنده متناسب بودن پارامترهای انتخابی است. نتایج اعتبارسنجی مدل‌ها نشان داد که روش AHP دارای سطح زیر منحنی برابر با 826/0 و روش FR دارای سطح زیر منحنی برابر با 894/0 است. بر اساس مقادیر AUC، مدل FR نسبت به مدل AHP در تهیه نقشه مناطق مستعد آتش‌سوزی دارای دقت بیشتری می‌باشد، بنابراین استفاده از مدل FR برای این شهرستان توصیه می‌شود. با توجه به نتایج، از میان معیارهای مطالعاتی، معیار فاصله از روستا و جاده ارتباطی به‌ترتیب با امتیاز 436/0 و 314/0 مهمترین معیار مؤثر در وقوع آتش‌سوزی منطقه می‌باشند. معیار جمعیت با امتیاز 062/0 دارای کم‌ترین تأثیر بر وقوع آتش‌سوزی در منطقه مطالعاتی می‌باشد.
نتیجه‌گیری: در این شهرستان تمرکز آتش‌سوزی‌ها بیشتر در نواحی شمالی و جنوب شرقی شامل حوزه‌های آبخیز شماره 1، 4 و 7 است، نقشه پهنه‌بندی خطر آتش‌سوزی تهیه شده نشان می‌دهد که 82/1 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه دارای حساسیت بسیار بالا و 9/22 درصد دارای حساسیت بالا به آتش‌سوزی است که با مدیریت صحیح می‌توان به‌سرعت این آتش‌سوزی‌ها را خاموش کرد، در حوضه‌های حساس به آتش‌سوزی، تمرکز روستاها بالا و فاصله بین روستاها از جاده‌های ارتباطاتی کمتر است، بنابراین در مناطق بحرانی راهکارهای جلب مشارکت مردمی، همیاران طبیعت و تجهیز و آموزش روستاییان جهت اطفاء حریق می‌تواند در کاهش وقوع حریق در شهرستان آستارا مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Determining the Forest Fire Susceptibility Map in the Astara City Using the Analytical Hierarchy Process (AHP) and Frequency Ratio Model (FR)

نویسندگان [English]

  • Abazar Esmali Ouri 1
  • Mohammad Golshan 2
  • Roghayeh Jahdi 3
1 Professor, Department of watershed management, Faculty of Agriculture and Natural Resource, University of Mohaghegh Ardabili, Iran. esmaliouri@uma.ac.ir
2 PhD. Graduated, watershed management, Department of Natural Resource, Agricultural sciences and natural resources University, Sari, Iran.
3 Assistant Professor of Forest, Faculty of Faculty of Agriculture and Natural Resource, University of Mohaghegh Ardabili, Iran.
چکیده [English]

.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Destruction
  • Fire
  • Hyrkani forest
  • Gilan Province
تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 23 مهر 1403

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 بهمن 1402
  • تاریخ بازنگری: 06 تیر 1403
  • تاریخ پذیرش: 23 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار