آشکارسازی تغییر روند شاخص‌های یخبندان به‌ عنوان پیامد تغییر اقلیم، مطالعه موردی جنگل‌های زاگرس شمالی (آذربایجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 دانش آموخته دکتری بیابان زدایی، گروه علوم و مهندسی بیایان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

10.22092/ijfrpr.2024.363591.1601

چکیده

سابقه و هدف
اکوسیستم جنگلی زاگرس در دو دهه اخیر مورد هجوم آفات و بیماری­ها بوده است. یکی از مؤثرترین اثرات تغییر اقلیم کاهش روزهای یخبندان به­ویژه در اکوسیستم­های جنگلی بوده است. کاهش فراوانی شدت و مدت پدیده یخبندان زمستان­گذرانی آفات را تسهیل و تلفات و مرگ­ومیر را کم و طغیان آنها را تشدید می­کند. در این تحقیق هدف آشکارسازی تغییرات شاخص­های سرد در محدوده حنگلهای زاگرس شمالی (مطالعه موردی آذربایجان غربی) است. آگاهی از میزان تغییرات روزهای یخبندان مدیران و برنامه­ریزان اکوسیستم جنگلی را به سمت راهکارهای بهتر سازگاری با تغییرات اقلیمی رهنمون می­کند.
مواد و روش ها
در این تحقیق به­منظور بررسی روند تغییرات شاخص­های یخبندان از بسته نرم­افزار ClimPACT در محیطR  استفاده شده است. شاخص­های مورد استفاده در این تحقیق توسط سازمان جهانی هواشناسی (WMO) و کمیسیون اقلیم­شناسی (CCL) و تیم متخصص در مورد خطر آب و هوا و شاخص‌های خاص اقلیمی (ETCRSCI) تهیه شده است که به­منظور پایش، ارزیابی و آشکارسازی تغییر اقلیم در یک مکان یا منطقه کاربرد دارد. داده­های روزانه دمای حداقل، دمای حداکثر و بارش برای دوره آماری 1986 تا 2019 در ایستگاه پیرانشهر و دوره آماری 1988 تا 2019 در ایستگاه سردشت از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد. داده­ها به فرمت مورد نیاز برای ورود به مدلClimPACT  آماده شد. بسته نرم­افزاریClimPACT  در محیط R اجرا و شاخص­های آشکارکننده تغییر اقلیم به عنوان خروجی مدل غربالگری شدند. شاخص­های سرد آشکارکننده رخداد تغییر اقلیم در محدوده سایت­های پایش زوال بلوط پیرانشهر و سردشت در استان آذربایجان غربی در زاگرس شمالی تفکیک شد: از بین آنها  چهار شاخص دمایی سرد انتخاب شد؛ برای شاخص روزهای همراه با یخبندان، یخبندان شدید، یخبندان بسیارشدید و روز یخی تغییرات خط شیب روند، خطای شیب روند و معنی‌داری در محدوده آماری p-value=0.05 محاسبه و تغییرات برای تمام شاخص­ها در محیط نرم­افزار R ترسیم و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج و یافته ­ها:
بررسی شیب خط روند، خطای شیب روند و معنی‌داری تغییرات شاخص روزهای همراه با یخبندان در محدوده سایت پایش بلوط در پیرانشهر و سردشت نشان داد که این شاخص روند کاهشی و معنی­دار داشته است. این شاخص در طول دوره آماری مورد مطالعه در پیرانشهر 48 روز و در سردشت  63 روز کاهش را نشان داد. تغییرات روند و معنی‌داری شاخص روزهای یخبندان شدید در محدوده سایت­های پایش در پیرانشهر و سردشت نشان داد که این شاخص روند کاهشی و معنی­دار داشته است. این شاخص در طول دوره آماری مورد مطالعه در پیرانشهر 38 روز و در سردشت 56 روز کاهش داشته است. بررسی شیب خط روند، خطای شیب روند و معنی‌داری تغییرات شاخص روزهای یخبندان بسیار شدید در محدوده سایت­های پایش در پیرانشهر روند کاهشی و معنی­دار و در سردشت روند افزایشی و معنی­داری را نشان داد. تغییرات روند و معنی‌داری شاخص روزهای یخی در محدوده سایت­های پایش در پیرانشهر روند کاهشی و غیرمعنی­دار و در محدوده سایت­های پایش سردشت روند کاهشی و معنی­دار را نشان داد.
 
نتیجه­ گیری
یکی از مهم­ترین چالش­های محیط­های طبیعی ایران امروزه زوال جنگل­های بلوط زاگرس است؛ عوامل متعددی در زوال این بوم­سازگان طبیعی مؤثر بوده و هست، اما عوامل اقلیمی را به­دلیل مساعد کردن سایر عوامل و شرایط زوال، می­توان به­عنوان مهم­ترین عامل در نظر گرفت. شاخص­های سرد اقلیمی در منطقه جنگل­های پیرانشهر و سردشت دارای روند کاهشی و معنی­دار بود. این روند کاهشی نشان می­دهد که محدودیت زمستان­گذرانی بسیاری از آفات و بیماری­ها کم شده و زمینه برای رشد آفات و بیماری­ها همزمان با فراهم بودن سایر شرایط، مهیا شده است. با توجه به روند افزایش دما در سال­های آتی این روند کاهشی ادامه و زمینه برای تنش­های دمایی و رطوبتی و درنتیجه رشد و طغیان بیشتر آفات و بیماری­ها فراهم می شود. جنگل­های زاگرس به­ویژه درختان بلوط  اهمیت بسزایی در پوشش منابع طبیعی، ذخیره آب زیرزمینی، کاهش اثرات و کند شدن تغییرات اقلیمی دارد، بنابراین باید با استفاده از همه توان علمی، فنی، مدیریتی و اجرایی در راستای حفظ این منابع طبیعی تلاش کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Revealing the change of the frost indices as a consequence of climate change, a case study of Northern Zagros forests (Azerbaijan)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Dargahian 1
  • Yaser Ghasemiaryan 2
  • Somayeh Heydarnejad 3
1 Associate Professor, Research institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3 Department of Desert Sciences, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Kashan University, Kashan, Iran.
چکیده [English]

.

کلیدواژه‌ها [English]

  • climate change
  • ice day
  • wintering
  • outbreak of pests and diseases
  • frost
تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 08 خرداد 1403

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 14 فروردین 1403
  • تاریخ پذیرش: 08 خرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار