تحلیل خطر آتش‌سوزی جنگل‏های هیرکانی شمال‌شرق ایران با استفاده از شاخص‌های کچ-بایرام و مک-آرتور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد هواشناسی کشاورزی، دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استادیار، دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

جنگل بخش مهمی از زیست‌بوم زمین است؛ یک منبع بزرگ برای مقاصد و مصارف مختلف بشر که با رشد جمعیت در قرن حاضر و با وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد کمیت و کیفیت آن به مخاطره افتاده است. از این‌رو، در این پژوهش به‌منظور کاهش این مخاطرات، شاخص خشکی کچ-بایرام و شاخص خطر آتش‌سوزی جنگل مک-آرتور و چگونگی تعیین مناطق دارای قابلیت آتش‌سوزی در جنگل‏های هیرکانی دو استان گلستان و خراسان شمالی بررسی شده‏است. از عامل‏های اقلیمی (بیشینه دما، کمینه رطوبت نسبی، میانگین سرعت باد، میزان بارش و تبخیر روزانه) برای سال‌های 1384تا1393 در قالب این شاخص‏ها استفاده‌ شد. همچنین با کمک این اطلاعات پهنه‌بندی شاخص مک-آرتور و شاخص خشکی کچ-بایرام در بازه زمانی مذکور با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام گردید؛ نتایج به‌دست‌آمده مشخص کرد که ارتباط معنی‌داری بین شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور و شاخص خشکی کچ-بایرام در مناطق موردمطالعه وجود نداشت؛ در مورد مناطق پرخطر شاخص خشکی کچ-بایرام شاخص خوبی برای تشخیص قابلیت آتش‌سوزی نبود. درحالی‌که شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور مناطق پرخطر را به‌خوبی مشخص کرد. همچنین نتایج نشان داد که شاخص خشکی کچ-بایرام در مناطق کم باران که در محدوده اقلیمی نیمه‌خشک و نیمه مرطوب قرار دارند نمی‌تواند کاربرد دقیقی داشته باشد، از طرفی، در مناطقی که آتش‌سوزی رخ‌داده است شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور خطرناک بودن منطقه را نشان می‌دهد؛ هرچندکه آتش‌سوزی مزبور، منشأ اقلیمی نداشته باشد. بنابراین شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور، با مشخص کردن مناطق دارای قابلیت آتش‌سوزی در جلوگیری یا کاهش آسیب‏های ناشی از آتش‌سوزی در جنگل‏های ایران، بسیار تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Wildfires Risk Assessment of North-East Hyrcanyan Forests of Iran by using Keetch-Byram and Mc-Arthur Indices

نویسندگان [English]

  • M. Khanmohammadi 1
  • M. Rahimi 2
  • D. Kartoolinezhad 2
چکیده [English]

Forest is an important part of earth ecosystem; a great source for various usages and purposes of human, that its quantity and quality has been exposed on risk by recent population growth and wildfires. Hence in this study in order to manage this risk, Keetch-Byram and Mc-Arthur Indices were employed to determine potential areas of wildfire occurrence in North-East Hyrcanyan forests of Iran. The Mc-Arthur index has developed for assessing the wildfires for Australian forests and identifies the start and spread, fire intensity and capability of its control. Keetch-Byram drought index as a way to determine the potential of fires in forests is used in many countries. Therefore, the operating climate (maximum temperature, minimum relative humidity, mean wind speed, daily rainfall and evaporation) for the years 1384-1393 in the fall with the highest incidence of forest fires in East Hyrcanian was used. With the help of this information, zoning of the Mc-Arthur index and Keetch-Byram drought index during the mentioned time was performed using geographic information system (GIS). The results of the mapping indicated that there is not a definite and significant relationship between fire indices Mac-Arthur and there drought index Keetch-Byramin the studied areas. In high-risk areas, Keetch-Byram drought index is not a good indicator of fire potential, while Mc-Arthur fire risk index determined the high-risk areas very well. Climate is not the source of fire occurred. So Mc-Arthur fire index identifying the potential areas of fire could be remarkably considered in forest fire prevention or damage reduction in Iran.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • forest fires
  • Drought index
  • Keetch-Byram index
− ادهمی مجرد، م.، مستوری، م. و هنردوست، ف.، 1390. پهنه‌بندی خطر آتش‌سوزی و تجزیه‌وتحلیل آن با استفاده از روش فرانسیلا، (مطالعه موردی: عرصه‏های منابع طبیعی استان گلستان). نخستین همایش بین‌المللی آتش‏سوزی در عرصه‏های منابع طبیعی، گرگان، ایران، 1-12.
− اسکندری، س.، 1394. رابطه بین تغییر اقلیم و آتش سوزی در جنگل های استان گلستان، دو فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 13 (1): 1-10.
− بذرافشان، ا.، علیزاده پایین افراکتی، ا. و معینی، ا.، 1386. استفاده از مدل‏ها و شاخص‏های مختلف برای پیش‌بینی وقوع آتش‏سوزی در جنگل و مرتع. دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی. دانشگاه تهران، تهران، ایران.
− خلج، ع. و پور قاسم، م.، 1391. بررسی وضعیت بارش، دما، رطوبت و باد در سه‌ماهه بحران آتش‌سوزی در جنگل‌های استان گلستان، دومین کنفرانس بین‌المللی مخاطرات محیطی، تهران، ایران.
− درویشی، ل.، قدس خواه دریایی م. و غلامی، و.، 1392. ارائه مدل منطقه‏ای به منظور پهنه‏بندی خطر وقوع آتش‏سوزی در جنگل­های شهرستان درود (مطالعه موردی منطقه بابا حر). دو فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 11 (1): 10-20.
− فرهی، ا.ا.، قدس خواه دریایی، م.، محمدی سمانی، ک. و امین املشی، م.، 1391. بررسی مناطق حساس و بحرانی آتش‏سوزی با تأکید بر خشکسالی با استفاده ازGIS ، PDSI وAHP (مطالعه موردی: جنگل سراوان استان گیلان)، دو فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 10 (2): 83-101.
− گراوند، س.، یارعلی، ن.  و صادقی کاجی، ح.، 1392. تهیه نقشه خطر آتش‌سوزی با استفاده از GIS مطالعه موردی: (عرصه‌های طبیعی استان لرستان)، دومین همایش ملی تغییر اقلیم و تأثیر آن بر کشاورزی و محیط‌زیست، ارومیه، ایران.
− ماهینی، ع.، 1390. ضرورت و امکان پیش‌بینی مناطق مستعد آتش‌سوزی و الگوی توسعه آتش در جنگل ها، همایش بین‌المللی آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی، گرگان، ایران.
− محمدی سرواله، ف.، پیر باوقار، م. و شعبانیان، ن.، 1392. تهیه نقشه خطر آتش سوزی جنگل براساس عوامل فیزیوگرافی، انسانی و اقلیمی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی در سروآباد استان کردستان. دو فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 11 (2): 97-107.
– Albertson, K., Jonathan, A., Gina, C., and Julia, M., 2010. Climate Change and the future occurrence of moorland wild fires in the peak District of the UK. Climate Research, 1-14.
– Dolling, K., Pao-Shin, C., and Fujioka, F., 2005. A climatological study of the Keetch-Byram drought index and fire activity in the Hawaiian Islands. Agricultural and Forest Meteorology, 133: 17–27.
– Dowdy, J.A., A Mills, G., Finkele, K., and de Groote, W., 2009. Australian fire weather as represented by the McArthur forest fire danger index and the canadian forest fire weather index. CAWCR Technical Report, Centre for Australian Weather and Climate Research. http://www.cawcr.gov.au/publications/technicalreports/CTR 010.pdf
– Noble, I.R., Bary, G.A.A., and Gill, A.M., 1980. McArthur's fire danger meters expressed as equations. Australian Journal of Ecology, 5: 201–203.
– Ruoyun, N., and Panmao, Z., 2009. Study on forest fire danger over Northern China during the recent 50 year. Climatic Change, 111: 723–736.
– Patrick, H., Freeborn, A.C., Mark, A., Cochrane, B., and Matt Jolly, W.A., 2016. Relationships between fire danger and the daily number and daily growth of active incidents burning in the northern Rocky Mountains, USA. International Journal of Wildland Fire, 24 (7): 900–910.
– Taufik, M., Setiwan, B., Henny, A.J., and Lanen, V., 2014. Modification of a fire drought index for
tropical wetland ecosystems by including water table depth. Agricultural and Forest Meteorology, 203: 1–10.
– Tian, X., Shu, L., Wang, M., Zhao, F., and Chen, L., 2013. The fire Danger and Fire Regime for the Daxing’anling Region for 1987- 2010. Procedia Engineering, 62: 1023–1031.
– Wastl, C., Christian, S., Michael, L., Gianni, P., and Annette, M., 2012. Recent climate change: Long-term trends in meteorological forest fire danger in the Alps, Agricultural and Forest Meteorology, Volumes 162–163, 15 September 2012, Pages 1–13.