بررسی جمعیت آفت Malacosma castrensis (Linnaeus) Lasiocampidoae در البرز مرکزی

مقدمه: شناخت زیستگاه و چرخه حیات آفات، مبانی دانش کنترل جمعیت آفات را تشکیل می‌دهد و کاربرد آن در عملیات مبارزه با آفات دستاورد‌های مطلوب زیست محیطی و اقتصادی برای جامعه همراه دارد. در سال‌هایی که شرایط اقلیمی مساعد است فرصتی بهینه برای پوشش گیاهی و جمعیت حشرات گیاه خوار فراهم می-شود، تا در افزایش جمعیت و پراکنش گسترده‌تر گونه خود بکوشند. چنانچه شرایط زیستی تکثیر و رشد تخم‌ها در چرخه دگردیسی گونه‌ای در یک یا چند سال متوالی مناسب باشد، پدیده طغیان جمعیت آن گونه‌‌ بروز یافته و علاوه بر تغذیه از میزبان دایمی خود در طبیعت، ممکن است به محصولات زراعی هم خسارات وارد کند. بنابر این دانش رفتارهای تغییر جمعیت حشرات مراتع اطراف کشتزارها و باغات، امکان اتخاذ تصمیمات پیش‌دستانه برای کاهش خسارات به محصولات کشاورزی، و کاهش مصرف سموم آفت کش را بوجود می‌آورد.
مواد و روش ها: انبوهی جمعیت گونه Malacosma castrensisدر رویشگاه‌های گیاهی دامنه البرز جنوبی، بطور اخص، در دو رویشگاه Ferula ovina واقع در دامنه‌های کوهستانی در منطقه امامزاده هاشم و شمشک مشاهده و بررسی گردید. روش کار بدین شرح بود که جمعیت لاروMalacosma casterensis در دو زیستگاه به روش نمونه گیری سیستماتیک‌-تصادفی برآورد شد. این نواحی با نام‌، امامزاده هاشم واقع در دامنه جنوبی کوه امام زاده هاشم در محدوده ای به شعاع یک کیلومتر به مرکز نقطه‌ای به مختصات جغرافیایی عرض 35 درجه و 46 دقیقه و 49 ثانیه و طول 52 درجه و 1 دقیقه و 56.3 ثانیه، و دیگر منطقه با نام شمشک، واقع در دامنه های جنوبی غرب روستای شمشک در محدوده ای به شعاع یک کیلومتر به مرکز نقطه‌ای به مختصات جغرافیایی عرض 36 درجه و 1 دقیقه و 4.04 ثانیه، بود. مشروح روش آنکه، در هر یک از مناطق مورد بررسی 3 نوار سیصد متری موازی با یکدیگر و با فاصله 50 متر در رویشگاه گیاه در نظر گرفته شد، و بجز اولین گیاه بر روی این نوار که بطور تصادفی انتخاب گردید، بقیه گیاهان، به تعداد 90 پایه گیاه در هر یک از مناطق، در فواصل 10 متر انتخاب شده و تعداد لاروها با تهیه عکس از پایه گیاه آفت زده، و شمارش آنها روی عکس‌ها، یادداشت شدند. داده‌های اکتسابی از مناطق با نرم افزار Spss تجزیه و تحلیل شدند. با توجه به این موضوع که میزبانی سایر گیاهان از لارو Malacosma در دو رویشگاه مذکور بسیار اندک و قابل اغماض بود لذا جمعیت برآوردی بر روی گیاه Ferula ovina قابل تعمیم به مناطق تحت بررسی بود.
نتایج: برونداد آنکه لارو شب‌پره‌ای با نام علمی Malacosma castrensis مهمترین آفت گیاه Ferula ovina است. لارو ها در طبقه ارتفاعی 2000 تا 3200 متر تغذیه و زیست می کنند. و تغییرات میزان درصد شیب و جهت شیب محدودیتی برای حضور این گونه شب‌پره ایجاد نمی‌کند. جمعیت متوسط این لاروها 1171600 عدد در هکتار در منطقه امامزاده هاشم و 691200 عدد در منطقه شمشک بود. از آنجا که مشاهدات رفتار تغذیه‌ای لاروها در دومنطقه یکسان بوده و گیاه Ferula ovinaغذای انحصاری آنها بود و درصد پوشش و تراکم گیاه میزبان در دو منطقه یکسان ارزیابی شد، لذا میزان وفور غذا نمی تواند عامل تفاوت جمعیت لاروهای Malacosma در دو منطقه باشد. با توجه به مشابهت نمودارهای آمبروترمیک در دو منطقه شاخص‌های کلان آب و هوایی نیز در دومنطقه یکسان ارزیابی شد. مشاهدات میدانی نیز در دو منطقه نشان داد ذوب برف در منطقه امامزاده هاشم هفت تا ده روز نسبت به شمشک وقوع می‌یابد.
نتیجه گیری: بنابراین رویداد، انتساب تفاوت جمعیت در دو منطقه تحت بررسی را می‌توان به تفاوت‌های خرد دمایی در طول یک شبانه روز و همچنین طول دوره دوام یخبندان در بهار منسوب کرد.