بررسی زنده‌مانی گیاه دارویی-صنعتیFerula assa-foetida L. در روش‌های مختلف بهره‌برداری با تاکید بر حفاظت این گیاه با ارزش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج، ایران.

2 استاد گروه مدیریت مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران.

3 دانشیار گروه مدیریت مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان، ایران

10.22092/ijfrpr.2024.362951.1598

چکیده

سابقه‌و‌هدف: استفاده از گیاهان دارویی در کشورهای توسعه یافته رشد زیادی داشته است، طوری که اغلب جمعیت جهان برای مراقبت های بهداشتی اولیه از گیاهان دارویی استفاده می کنند. روند رو به رشد تقاضای بازارهای جهانی، توجه بیشتر در زمینه شناسایی و حفظ گیاهان دارویی را اجتناب ناپذیر ساخته است. عدم شناخت کافی در مورد بهره برداری پایدار گیاهان دارویی تعداد بسیاری از آن ها را در معرض انقراض قرار داده است. آنغوزه (Ferula assa-foetida)‌ از گونه‌های بومی و با ارزش دارویی مراتع ایران است که صمغ تولیده شده توسط آن از جمله محصولات صادراتی کشور است. با توجه به افزایش قیمت آنغوزه در سال‌های اخیر، متاسفانه برداشت بی‌رویه و غیر اصولی شیرابه آنغوزه به لحاظ سنین مناسب بهره‌برداری، تعداد برداشت سالیانه و همچنین شیوه بهره‌برداری باعث کاهش تراکم بوته‌های آنغوزه در مراتع شده و نسل این گیاه مفید در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. لذا هدف از مطالعه حاضر تعیین بهترین شیوه‌های بهره‌برداری آنغوزه جهت استمرار رویش آن در عرصه‌های طبیعی می‌باشد.
مواد و روشها: این تحقیق در مراتع تنگ‌سرخ شهرستان بویراحمد صورت گرفت. پس از شناسایی منطقه، قسمت‌هایی که به لحاظ درصد شیب، پوشش و خصوصیات ظاهری خاک وضعیت مشابهی داشتند و به تعداد کافی پایه گیاه آنغوزه در سنین مختلف در آن‌ها وجود داشت، بعنوان محدوده انجام تحقیق انتخاب شدند. تأثیر فاکتورهای سن برش (سه تیمار: پایه‌های 6-5 ساله، ‌8-7 ساله و 10-9 ساله)، روش برش (سه تیمار: یکطرفه، دوطرفه و روش برش سنتی) و تعداد برش (سه تیمار: 10، 15 و 20 بار برش) با 10 تکرار بر درصد زنده‌مانی آنغوزه بررسی شد. همچنین در پایان دوره رویشی در سال دوم ویژگی‌های مورفولوژیک آنغوزه اندازه‌گیری شد. تجزیه و تحلیل زنده‌مانی گیاه در شیوه‌های مختلف برداشت، با استفاده از روش رگرسیون لوجستیک با نرم‌افزار SPSS نسخه21 انجام گرفت.
نتایج: نتایج تحلیل رگرسیون لوجستیک نشان داد همه تیمارهای سن، روش و تعداد برش بر میزان زنده‌مانی تاثیر معنی‌داری دارند (05/0p=). هر چه سن گیاه افزایش یابد شانس زنده‌مانی کاهش می‌یابد. در سنین 6-5 ساله، 8-7 ساله و 10-9 ساله بترتیب51، 50 و 34 پایه گیاهی رویش مجدد داشتند و 39، 40 و 56 پایه گیاهی از بین رفتند. در روش‌های برش یکطرفه و دوطرفه بترتیب 71 و 64 پایه گیاهی رویش مجدد داشتند و در روش برش سنتی هیچ پایه گیاهی رویش مجدد نداشت. نتایج زنده‌مانی آنغوزه در تعداد مختلف برش نشان داد، در تیمارهای 10، 15 و 20 بار برش، بترتیب 51‌، 44 و 40 پایه گیاهی رویش مجدد داشتند و 39، 46 و 50 پایه گیاهی از بین رفتند. میانگین طول برگ 88/39 سانتی‌متر، میانگین عرض برگ 77/12سانتی‌متر، میانگین ارتفاع 88/36سانتی‌متر و میانگین تعداد برگ 27/7 و قطر ریشه 18/9 سانتی‌متر ثبت شد.
نتیجه‌گیری: باتوجه به اینکه آنغوزه یک گیاه بومی مهم و باارزش اقتصادی بالایی است که معیشت عده زیادی از بهر‌ه‌برداران به محصول این گیاه بستگی دارد، لذا پیشنهاد می‌شود از نتایج تحقیق حاضر در منطقه مورد مطالعه و سایر مناطق با شرایط اکولوژیک مشابه جهت مدیریت رویشگاه‌های آنغوزه استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the survival of medicinal-industrial plant Ferula assa-foetida L. in different exploitation methods, Emphasizing the protection of this valuable plant

نویسندگان [English]

  • Vahid Karimian 1
  • adel sepehry 2
  • Hossien Barani 3
1 Department of Forest, Range and Watershed Management, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Yasouj University, Yasouj, Iran.
2 Professor, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
3 Associate Professor, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Boyer Ahmad
  • Ferula assa-foetida
  • Survival
  • Morphology
  • Sustainable exploitation
تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 07 بهمن 1402

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 20 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 07 بهمن 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار