بررسی ساختار مرفوزیستی گال مازوج و زنبور عامل آن در جنگلهای بلوط غرب کشور

زرگران, محمدرضا; صادقی, سید ابراهیم; توکلی, مجید

بررسی ساختار مرفوزیستی گال مازوج و زنبور عامل آن در جنگلهای بلوط غرب کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، ارومیه، ص. پ. 365

² مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ص. پ. 116-13185

³ مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

چکیده

زنبورهای گالزای بلوط (Hym.: Cynipidae: Cynipini) گالهای متنوعی را روی اندامهای مختلف درختان بلوط بوجود می‌آورند. تعدادی از این گالها به‌ویژه گال مازوج حاوی تانن فراوان می باشند. این بررسی که طی سالهای 1383 و 1384، در استانهای آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و لرستان انجام شد، گال مازوج از نظر شناسایی، پراکنش، میزبان و ... مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که عامل ایجاد کننده گال مازوج گونه Andricus sternlichti Bellido می‌باشد. این گونه زنبور تقریبا درشت و به رنگ قهوه‌ای روشن بوده و میزبان آن بلوط Quercus infectoria است. زمان تشکیل این گال در استان آذربایجان غربی اواسط تیر و در استانهای کردستان، کرمانشاه و لرستان اوایل مرداد ماه ثبت گردید. گال مازوج در زمان تشکیل سبز رنگ (مازوج سبز) بوده و در مراحل پایانی رشد خود به رنگ زرد درمی‌آید که مازوج زرد یا سفید نامیده می‌شود. زمان تشکیل مازوج زرد در استانهای مورد مطالعه اواخر شهریور ماه است. سطح خارجی گال مازوج دارای برجستگی‌ها و دندانه‌های کوچکی بوده و دارای یک حفره لاروی می‌باشد. مناطق پراکنش این گال نیز عبارتند از: استان آذربایجان غربی: میر‌آباد، روستای قبرحسین در شهرستان پیرانشهر و روستاهای قاسم رش، بنوخلف و دارقبر در شهرستان سردشت. استان کردستان: حومه شهرستان مریوان، ساوجی، چناره، کانی دینار، باشماق، کانی سور، بوئین و شوی. استان کرمانشاه: اسلام‌آباد (بخش گهواره)، سرپل ذهاب، ریجاب، شهرستان جوانرود و مسیر پاوه به جوانرود. استان لرستان : شهرستان الشتر (منطقه قلایی) و خرم آباد (روستای کاکاشرف).

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Morphobiological specifications of Mazooj gall in oak forests of west Iran

نویسندگان [English]

M.R. Zargaran ¹
S.E. Sadeghi ²
M. Tavakoli ³

چکیده [English]

Oak gallwasps (Hym.: Cynipidae: Cynipini) induce various galls on different parts of oak trees. Some of these galls, especially Mazooj, contain high amount of tannin. In this survey conducted in the period 2003 and 2004, identification, distribution, host plants and the relevent subjects on this gall were studied in a national research project executed in West-Azarbaijan, Kordestan, Kermanshah and Lorestan provinces. Results showed that the Andricus sternlichti Bellido induces the Mazooj gall. The species is somehow big, brown and the host plant is Quercus infectoria.Mazooj occurrence time is mid June in West-Azarbaijan and early July in Kordestan, Kermanshah and Lorestan. Mazooj is green in the beginning (green Mazooj) which turns yellow by the end of growing season (called yellow Mazooj). Yellow Mazooj is produced at the end of August in the provinces. Outer surface of Mazooj has tiny dents and it is unichamber. Distribution areas of Mazooj are as follows: 1-West-Azarbaijan: Mirabad city, Ghabrehosein (Piranshahr city), Ghasemrash, Banookgalaf and Dare-Ghabr (Sardasht city).
2- Kordestan: around Marivan city, Savji, Chenareh, Kanidinar, Bashmagh, Kanisoor, Boiin and Shooy. 3-Kermanshah: Slamabad (Gahvareh), Sarpole Zahab,Rijab, Javanrod city and Paveh to Javanrod road. 4- Lorestan: Aleshtar city(Ghalaii) and Khoramabad (village Kakasharaf).

کلیدواژه‌ها [English]

Oak
gall
Oak gallwasps
Mazooj
Andricus sternlichti

مراجع

- آئینه‌چی، ی.، 1370. مفردات پزشکی و گیاهان داروئی ایران. انتشارات دانشگاه تهران. 1196 صفحه.

- پیروزی، ف.، شجاعی، م.، توکلی، م. و نظری، س.، 1376. بررسی و مطالعه فون زنبورهای گالزای بلوط و امکان بهره‌برداری بیشتر از این گالها در استان لرستان. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 145 صفحه.

- ثابتی، ح.، 1373. جنگلها، درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات دانشگاه یزد. 802 صفحه.

- زرگری، ع.، 1369. گیاهان دارویی (جلد چهارم). انتشارات دانشگاه تهران. صفحه 924.

- سید مومن، س. م.، 1383. مطالعه اثر سطوح مختلف بقایای پوست‌گیری پسته و تانن موجود در آن بر رشد بدن و تولید کرک بز رائینی. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور. 106 صفحه.

- شجاعی، م.، 1359. تحقیقی روی زنبورهای Cynipidae و نمونه‌های گالزای آن در جنگلهای بلوط ایران. نامه انجمن حشره‌شناسی ایران،‌ شماره فوق العاده3، 48 صفحه.

- صمصام شریعت، ه. و معطر، ف.، 1365. گیاهان و داروهای طبیعی; مفردات پزشکی (جلد سوم). انتشارات مؤسسه مشعل اصفهان، 285 صفحه.

- Abe, Y., 1997. Well-developed gall tissues protecting the gall wasp Andricus mukaigawae (Hym.: Cynipidae) against the gall-inhibiting moth, Oedematopoda sp. Appl. Entomol. Zool., 32: 135-141.

- Hartley, S.E., 1998. Chemical composition of plant gall. Oecologia, 113: 492-501.

- Nyman, T. and Julkunen-Titto. R., 2000. Manipulation of phenolic chemistry of Willows by gall-inducing. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 97(24): 13184-187.

- Price, P.W., Fernandes, G.W. and Waring, G.L., 1987. Adaptive nature of insect galls. Environmental Entomology, 16: 15-24.

- Price, P.W., Abrahamson, W.G., Hunter, M.D. and Melika, G., 2004. Using gall wasps on oaks to test broad ecological concepts. Conservation biology, 18(5): 1405-1416.

- Schonrogge, K., Walker, P. and Crawley, M.J., 2000. Parasitoid and inquiline attack in galls of four alien, cynipid gall wasps. Ecol. Entomol., 25: 208-219.

- Stone, G.N. and Cook, J.M., 1998. The structure of cynipid oak gall: patterns in the evolution of extended phenotype. Proc. Soc. Lond. Serb., 265: 979-988.

- Stone, G.N., Schonrogge, K., Atkinson, R.J., Bellido, D. and Pujad-Villar, J., 2002. The population biology of oak gall wasps (Hymenoptera: Cynipidae). Annual Review of Entomology, 47: 633- 668.