تعیین وسعت اقتصادی واحدهای مرتع‌داری مدیریت و حفاظت شده

مظهری, محمد; شاهنوشی, ناصر; خاکسارآستانه, حمیده

تعیین وسعت اقتصادی واحدهای مرتع‌داری مدیریت و حفاظت شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ نویسنده مسئول، استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

² استادیار پژوهشی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی

³ پژوهشگر گروه پژوهشی اقتصاد جهاددانشگاهی مشهد

چکیده

مراتع کشور یکی از منابع اساسی تولید محسوب میگردد که حفظ، احیا و توسعه آن علاوه بر اینکه تولید پایدار و مستمر را به دنبال داشته، بلکه بخش مهمی از علوفه مورد نیاز دام را نیز تأمین میکند، بنابراین استفاده اصولی و حفظ و احیای این منابع از اهمیت زیادی برخوردار است. در همین راستا طی سالهای گذشته در سراسر کشور با اجرای طرحهای مرتعداری مدیریت و حفاظت از آنها به مرتعداران واگذار شده‌است. در استان خراسان رضوی نیز از سال 1372 تاکنون قسمتی از اراضی مرتعی در قالب طرحهای مرتعداری واگذار شده است. بر همین اساس، هدف کلی این مطالعه تعیین اندازه اقتصادی مراتع از نظر تعداد واحد دامی و وسعت زمین و ارزیابی عوامل فنی و اقتصادی موثر بر بهرهوری در مراتع استان خراسان رضوی بوده‌است. به این منظور ابتدا از بین 221 طرح مرتعداری، تعداد 38 طرح از 11 شهرستان استان خراسان رضوی با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای دو مرحلهای انتخاب شد (اطلاعات پرسشنامهها مربوط به سال 1385 میباشد). سپس بهرهوری کل عوامل در این طرحها از شاخص ترنکوئیست تیل محاسبه و میزان تأثیر عوامل مؤثر بر بهرهوری مورد بررسی قرارگرفت و اندازه مطلوب طرحهای مرتعداری از نظر تعداد واحد دامی و وسعت مرتع بدست آمد. نتایج مدل بهرهوری نشان داد که اندازه مطلوب وسعت زمین برای هر بهرهبردار 267 هکتار میباشد که با توجه به متوسط سهم هر بهرهبردار در طرحهای مرتعداری استان خراسان رضوی که 253 هکتار است، در حال حاضر اندازه زمینهای مرتعی واگذار شده در بیشتر طرحهای مرتعداری کمتر از حد مطلوب اقتصادی میباشد. تعداد واحد دامی مطلوب در طرحهای مرتعداری نیز برابر 3437 رأس بدست آمد. از آنجاییکه متوسط تعداد واحد دامی نگهداری شده در واحدهای مرتعداری موجود در نمونه آماری برابر 4359 رأس میباشد، بنابراین می‌توان گفت که تعداد واحد دامی نگهداری شده کنونی در بیشتر طرحهای مرتعداری بیش از حد مطلوب است، از اینرو کاهش تعداد واحد دامی در این طرحها موجب افزایش بهرهوری میشود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determination of the optimal economic area for the conserved and managed pastoral units

نویسندگان [English]

M. Mazhari ¹
N. Shahnoushi ²
H. Khaksar Astaneh ³

چکیده [English]

Country pastures, are considered as major sources of sustained forage production and their preservation, restoration and development, is very important. Therefore, in recent years through carrying out range projects, their management and protection across the country has been assigned to the stakeholders. In this regard, since the year 1993, pasture lands in khorasan Razavi province has been partly assigned. Accordingly, the total goal of this study is to determine the economic scale of pasture considering the number of livestock productivity and the scale of the land and also assessing the technical and economic factors affecting the productivity of pastures. To this end, of the 221 range management project in Khorasan Razavi province, 38 projects of 11 cities have been selected using a two-stage cluster sampling. Questionnaires were completed in the year 2006. Then, the total productivity of the affecting factors was calculated using the Tornquist-theil Index and the optimal area of Range Management Projects was calculated taking into account the number of livestock productivity and the scale of the land. The Results of productivity model showed the optimum land area as 267 hectares for any single stakeholder. Considering the average share of each beneficiary in Range Management Projects of Khorasan which is currently 253 hectares, the size of pasture lands in most Range Management plans, are economically suboptimal. The calculated optimal number of livestock units also is 3437 unit. Since the average number of livestock sampled in Range Management units is 4359, obviously the present number of livestock units in Range Management Projects, is over the desirable number in most projects; so, reducing the number of livestock units in these projects will eventually increase pasture productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

Productivity
Range management projects
Tornquist-theil Index and Economic Scale

مراجع

- سلامی، ح.، 1376. مفاهیم و اندازه گیری بهره وری در کشاورزی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 18: 31-7.

- سلامی، ح.، 1379. تعیین اندازه مطلوب واحدهای مرتعداری با استفاده از شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید: مطالعه موردی استان فارس. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 32: 68 -51.

- میلادفر، ح.، بارانی، ح.، جولایی، ر. و ریاضی‌فر، پ.، 1389. بررسی و تعیین اندازه بهینه واحدهای بهره برداری مرتعی بر پایه بهره وری اقتصادی و پایداری اجتماعی(بررسی موردی: مراتع شهرستان ارومیه). مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 63(1): 118-105.

- Arzani, H., Mehrabi, A.A., Azarnivand, H., Nickhah, A., 2004. The minimum area needed by moveable tribe nomads of Lorestan state: The third succinct essay of range and range management international congress. Published by the countries, Range and forest researching in statute.

- Arzani, H., Sanjari, G.H., 1999. Investigation on Minimum Rangeland Area Required for Sistanian Nomads. Proceeding of XIX International Grassland Congress.

- Arzani, H., Sanjari, G.H., 1999. Surveying the rangelands migratable nomads of Sistanian in order to reaching range and folk balance. Iran natural resources magazine, 52(2): 3-18.

- Barani, H., 2004. Reckoning an analyzing of custom orders in ordsr to range management unites. Collection of the third international congress of range and range management of Iran, 99-108.

- Boon, R.B., Coughenour, M.B., 2001. A system for integrated management and assessment of East African pastoral lands. ColoradoStateUniversity and University of Nairobi., 123pp.

- Childs, T.m., 1974. Sheep Industry survey South west Queensland. Technical Bulletin, Quinsland department of primary Industries.

- Diwert,W.E. and Nakamura, A.O., 1998. A Survey of Empirical Methods of Producytivity Measurment, WWW.Aaea: net. lib. edu/pro 12. pdf

- Harrington, G.N., Wilson, A.D., Young, M.D., 1990. Management of Australia rangelands, ISBN.643061.

- Macleod, N.D., 1990. Issue of size and viability of pastural holding in the western division of New South Wales. Australian Rangeland Journal, 12(2): 67-78.

- Tomlinson, K.W., Hearn, J.W., Alexander, R.R., 2002. An approach to evaluate the effect of property size on land use options in semi-arid rangelands. Ecological Modeling, 149:85-95.

- Robidoux, B. and Lester, J., 1992. Econometric estimetric estimates of Scale economies in Canadian manufacturing. Applied Economics, 24:113-122.